Η βιταμίνη D είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη, που παράγεται φυσικά όταν το δέρμα εκτίθεται σε υπεριώδη ακτινοβολία Β (UVB) του ήλιου.
Η σύνθεση της βιταμίνης D στο δέρμα είναι η πιο σημαντική πηγή της ( 80% της ημερήσιας πρόσληψης), αλλά μπορεί να προκύψει και μία πρόσθετη συμβολή από την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε βιταμίνη D, ή μέσω συμπληρωμάτων ή εμπλουτισμένων τροφών.
Γενικά, η ημερήσια πρόσληψη βιταμίνης D διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και τον τρόπο ζωής.
Εάν δεν υπάρχει επαρκής έκθεση στο ήλιο, τουλάχιστον 800 -1000 IU βιταμίνης χρειάζονται για να επιτευχθούν επίπεδα 25-υδροξυβιταμίνης D3 [(OH)D3] των 30 ng/ml σε ενήλικες (φυσιολογικά επίπεδα).
Ο ρόλος της βιταμίνης D
Η βιταμίνη D παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας των οστών (σωστή ανάπτυξη των οστών και προαγωγή της υγείας του σκελετού). Χωρίς βιταμίνη D, μόνο το 10-15% του ασβεστίου και περίπου το 60% του φωσφόρου από την διατροφή απορροφούνται.
Η επάρκεια βιταμίνης D ενισχύει την απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου 30-40% και 80% αντίστοιχα. Η μειωμένη απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων παραθυρεοειδoύς ορμόνης (PTH), η οποία αυξάνει την δράση των οστεοκλαστών και οδηγεί σε οστεοπενία και οστεοπόρωση. Σε ηλικιωμένους αυξάνεται η πιθανότητα πτώσεων και ο κίνδυνος καταγμάτων.
Τα τελευταία χρόνια πλήθος επιστημονικών μελετών υπογραμμίζουν το σημαντικό ρόλο της βιταμίνης D στη συνολική υγεία του οργανισμού. Συγκεκριμένα, φαίνεται να βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και στην πρόληψη διαφόρων σοβαρών παθήσεων. Η έλλειψη βιταμίνης D είναι συνδεδεμένη με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κοινών καρκίνων, αυτοάνοσων ασθενειών, υπέρτασης και μεταδοτικών νοσημάτων.
Ανεπάρκεια/Έλλειψη Βιταμίνης D
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D επηρεάζει σχεδόν το 50% του πληθυσμού παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως, από όλες τις εθνότητες και τις ηλικιακές ομάδες, παρουσιάζουν έλλειψη βιταμίνης D.
Αυτή η «πανδημία» υποβιταμίνωσης D μπορεί να αποδοθεί κυρίως στον τρόπο ζωής (πχ. μειωμένες υπαίθριες δραστηριότητες) και στο περιβάλλον (πχ. ατμοσφαιρική ρύπανση), παράγοντες που μειώνουν την έκθεση στο ηλιακό φως, η οποία απαιτείται για την παραγωγή βιταμίνης D.
Ομάδες με υψηλό κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας/έλλειψης βιταμίνης D
- Άτομα με περιορισμένη έκθεση στον ήλιο.
- Ηλικιωμένοι
Οι ηλικιωμένοι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν ανεπάρκεια βιταμίνης D λόγω γήρανσης. Το δέρμα τους δεν μπορεί να συνθέσει βιταμίνη D τόσο αποτελεσματικά, ενώ είναι πιθανό να περνούν περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους και να εμφανίζουν ανεπαρκή πρόσληψη της βιταμίνης D.
3. Άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα
Άτομα με σκουρόχρωμα δέρμα έχουν αυξημένη περιεκτικότητα σε μελανίνη, η οποία δρα ως φίλτρο στην απορρόφηση της UVB ακτινοβολίας και γι᾽αυτό το λόγο χρειάζονται περισσότερη έκθεση στον ήλιο για να παράγουν την ίδια ποσότητα βιταμίνης D σε σχέση με τα άτομα με πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα
4. Άτομα με σύνδρομο δυσαπορρόφησης λίπους συνεπάγεται μη απορρόφηση λιποδιαλυτής Βιταμίνης D (φλεγμονώδης νόσος του εντέρου ή φαρμακολογικές θεραπείες)
5. Παχύσαρκα άτομα (BMI>30kg/m)
Επειδή η βιταμίνη D είναι λιποδιαλυτή, προσλαμβάνεται εύκολα από τα λιπώδη κύτταρα. Μεγαλύτερες ποσότητες υποδόριου λίπους δεσμεύουν περισσότερη βιταμίνη D και μεταβάλλουν την απελευθέρωσή της στην κυκλοφορία.
Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D
- Σολωμός, χαβιάρι, σαρδέλες, σκουμπρί, τόνος
- Μουρουνέλαιο
- Αυγά
- Μη παστεριωμένο γάλα
- Μανιτάρια
Πότε χρειάζεται το συμπλήρωμα διατροφής με βιταμίνη D;
Καθώς λίγες τροφές περιέχουν βιταμίνη D, οι οδηγίες συνιστούν τη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής στην προτεινόμενη καθημερινή πρόσληψη και εντός των ανεκτών ανώτατων όριων. Προτείνεται επίσης η μέτρηση των επιπέδων της 25-υδροξυβιταμίνης D στον ορό ως η αρχική διαγνωστική εξέταση σε ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο ανεπάρκειας ή έλλειψης.
Πηγές:
M. F. Holick and T.C.Chen Vitamin D deficiency: A worldwide problem with health consequences.
Am J Clin Nutr 2008;87(suppl):1080S– 6S.
Nair R, Maseeh A. Vitamin D: The “sunshine” vitamin. J Pharmacol Pharmacother 2012;3:1182012; 3:118-26.
